Herbarium Slupensis, Zakład Botaniki i Ochrony Przyrody, Instytut Biologii Uniwersytetu Pomorskiego
ul. Arciszewskiego 22A
76-200 Słupsk
tel. 59 840 53 72; 59 840 53 46
herbarium@apsl.edu.pl
zbigniew.sobisz@apsl.edu.pl
wstęp bezpłatny
poniedziałek – piątek: 9.00–14.00
Wymagane jest wcześniejsze umówienie się telefoniczne lub mailowe.
kurator: dr hab. Zbigniew Sobisz, prof. UP
pracownicy: dr hab. inż. Zbigniew Osadowski, prof. UP, dr Mariola Truchan
Herbarium Slupensis SLTC – zbiór 70 000 arkuszy zielnikowych – istnieje od 1969 roku. Jego pierwszym kuratorem był doc. dr hab. Józef Misiewicz. W Herbarium gromadzono wówczas florę naczyniową z terenów Pomorza ze szczególnym uwzględnieniem flory polskich portów morskich. Był to jedyny tego rodzaju zbiór ówczesnego Zakładu Biologii, wykorzystywany m.in. jako środek dydaktyczny w ramach zajęć botanicznych. Drugi zielnik powstawał od 1975 roku, kiedy utworzono Zakład Ekologii i Ochrony Środowiska. Jego założycielem i kuratorem był doc. dr hab. Eugeniusz Ryszard Śpiewakowski. Zielnik ten obejmował zbiór roślin gromadzonych w ramach badań florystycznych okolicznych terenów Żydowa, Lubiatowa oraz Żarnowca. W 1990 roku włączono do kolekcji zbiory mszaków i porostów. Połączenie obu zbiorów w całość nastąpiło w roku 1995. Kuratorem Herbarium został wówczas dr Ireneusz Izydorek; w 2006 roku zastąpił go na tym stanowisku dr Zbigniew Sobisz.
Herbarium Slupensis SLTC Instytutu Biologii Uniwersytetu Pomorskiego w Słupsku posiada cenne materiały zielnikowe. Jest to depozyt Muzeum – Zamku Książąt Pomorskich w Darłowie ocalały po II wojnie światowej. Alegaty pochodzą z przełomu XIX i XX wieku. Zielnik ten został przejęty w 1974 roku przez botanika doc. dr. hab. Józefa Misiewicza, ówczesnego pracownika uczelni słupskiej, który opracował zgromadzone w nim karty zielnikowe, a wyniki swojej pracy opublikował. Na zielnik składa się 1800 arkuszy pochodzących z lat 1875–1943. Ich autorami byli nauczyciele, pastorzy, aptekarze niemieccy, m.in. Ernst Holzfuss, Hermann Krause, Otto Karl, Alfred Bannier. Większość tych zbiorów pochodzi z Pomorza, ale są tu także karty z Sudetów, okolic Świdnicy, Świeradowa Zdroju i Wołowa, a także z Macedonii, Capri i Pompejów. Najstarszy zielnik depozytu darłowskiego w Herbarium Slupensis pochodzi z 1811 roku; jego autorem jest pastor Georg Homann.
W zbiorach wyróżnia się zielnik Słowińskiego Parku Narodowego – cenny historyczny dokument o florze naczyniowej tej części Pomorza. Integralną część zbiorów stanowi również zielnik dawnego Ogrodu Botanicznego w Sławnie z przełomu XIX i XX wieku. Na szczególną uwagę zasługuje depozyt Ogrodu Dendrologicznego w Przelewicach, składający się z alegatów dendroflory rodzimej i obcej. Ponadto uzupełnieniem zbiorów jest prywatny zielnik dr. Alfonsa Stanisława Modrzejewskiego z lat 1916–1917, przekazany do Herbarium przez rodzinę. Modrzejewski był lekarzem w słupskim szpitalu i znanym społecznikiem. W zbiorach Herbarium SLTC przechowywane jest florilegium z lat 50. XX wieku oraz ksyloteka – dar Ogrodu Dendrologicznego w Wirtach.
Autor zielnika roślin trujących – Georg Gotthilf Homann – urodził się 23 stycznia 1774 roku w Budowie niedaleko Słupska, w pruskiej prowincji Pomorze Tylne. Był najmłodszym synem Johanna Jacoba Homanna, tamtejszego pastora, i jego drugiej żony – Johanny Christiny Konstantiny, z domu Cruska de Grabowska. W 1787 roku Homann został przyjęty do najniższej klasy szkoły realnej w Berlinie. W 1793 roku rozpoczął studia teologiczne na Uniwersytecie w Halle. Po trzech latach spędzonych w Halle powrócił do rodzinnego Budowa, aby objąć posadę nauczyciela domowego u państwa Puttkamerów z Versin (obecnie: Wierszyno). Po śmierci ojca, w 1799 roku Homann został powołany na stanowisko proboszcza parafii w Budowie. Georg Homann przeszedł na emeryturę 31 grudnia 1842 roku, po 42 latach posługi duszpasterskiej. Przeprowadził się do wsi Gramenz (obecnie: Grzmiąca k. Bytowa), gdzie kupił dwa gospodarstwa rolne. Zmarł 18 lutego 1851 roku. Został pochowany na cmentarzu przy kościele św. Jerzego w Bytowie.
Zielnik został sporządzony przez Georga Homanna w celach edukacyjnych. Na jego dydaktyczny charakter wskazuje podtytuł zbioru z 1811 roku: Rodzime rośliny trujące do użytku szkół miejskich i wiejskich, a także dopisek na okładce: „własność Średniej Szkoły Żeńskiej w Słupsku nr 17”.
Zielnik o wymiarach 21 x 36 cm zawiera 25 kart zielnikowych i jedną kartę florilegium muchomora czerwonego Amanita muscaria. Karty wykonane zostały z papieru bezkwasowego ze znakami wodnymi, które informują o właścicielu papierni i dacie wykonania papieru (J G Adam – Stolpe, 1809 [Johann Gustav Adam – Słupia, 1809]). Zielnik zaopatrzony został w twarde oprawy z tytułem związane tasiemkami. Każdą z roślin pastor opatrzył opisem zawierającym jej miejsce występowania, działanie trujące oraz odtrutkę konieczną w przypadku spożycia przez ludzi lub zwierzęta. Przy niektórych roślinach za pomocą trzech symboli botanicznych określił ich trwałość biologiczną.
Na reprodukcjach z zielnika Georga Homanna z 1811 roku można zobaczyć stronę tytułową i dwie karty zielnikowe: Hyoscamus niger – lulek czarny oraz Conium maculatum – szczwół plamisty, a także kartę florilegium Amanita muscaria – muchomor czerwony.
dr hab. Zbigniew Sobisz, prof. UP
