Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum
Salonik Historii Pielęgniarstwa
Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa UJ CM
ul. Kopernika 25
31-501 Kraków
instpiel@cm-uj.krakow.pl
www.ipip.wnz.cm.uj.edu.pl/o_instytucie/salonik
zwiedzanie Saloniku bezpłatne, możliwe po uprzednim uzgodnieniu terminu pod numerem telefonu 506 267 170
opiekun Saloniku: dr hab. Anna Majda, prof. UJ
Salonik Pielęgniarstwa
Uroczyste otwarcie Saloniku Historii Pielęgniarstwa miało miejsce w 2011 roku, w stulecie rozpoczęcia w Polsce edukacji pielęgniarskiej. Misją jednostki jest ocalenie od zapomnienia osiągnięć prekursorek zawodu, ukazanie genezy, rozwoju i osiągnięć pielęgniarstwa polskiego oraz przedstawienie wzorów osobowych istotnych w edukacji pielęgniarek, a także kształtowanie identyfikacji z zawodem u studentów i studentek pielęgniarstwa.
Ekspozycja obejmuje oryginalne dokumenty, kroniki, protokoły, fotografie, portrety, albumy, listy, obszerny księgozbiór zawierający podręczniki i czasopisma dla pielęgniarek, umundurowanie uczennic Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarek i Opiekunek Zdrowia (Higienistek) oraz odznaczenia międzynarodowe i krajowe przyznane zasłużonym nauczycielkom pielęgniarstwa, jakby cudem ocalałe dla potomnych – pomimo dziejowej niewoli narodowej i dwóch wojen światowych. Znalazły się tu także meble i przedmioty użytkowe, np. szafy biblioteczne z lat 30. XX wieku, sztućce z monogramem Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarek i Państwowej Szkoły Pielęgniarstwa, przekazane przez Fundację Rockefellera i UNRRA około 1948 roku, maszyna do pisania Teresy Kulczyńskiej czy pianino i płyty Marii Epstein z nagraniami Caruso, Rubinsteina. Nad szafami wiszą reprodukcje obrazów: Stańczyka Jana Matejki i Cmentarzy Leona Wyczółkowskiego, które dekorowały gabinet kolejnych dyrektorek Krakowskiej Szkoły Pielęgniarek do 2011 roku. Wszystkie eksponaty pochodzą z ostatnich 100 lat działalności pielęgniarstwa w Krakowie.
Dużo uwagi twórcy wystawy poświęcili pielęgniarkom najbardziej zasłużonym dla rozwoju pielęgniarstwa krakowskiego i, szerzej, polskiego, m.in. Marii Epstein, Marii Wiszniewskiej, Teresie Kulczyńskiej, Joannie Stryjeńskiej, Annie Rydlównie, Hannie Chrzanowskiej. Z ich historią pozwalają się zapoznać osobiste pamiątki pionierek, dokumenty, fotografie. Maria Epstein, córka zamożnego przemysłowca, obecnie kandydatka na ołtarze; Anna Rydlówna, córka profesora okulistyki UJ, pierwowzór Haneczki z Wesela Wyspiańskiego; Teresa Kulczyńska, córka profesora gimnazjalnego, docenta pedagogiki UJ; Hanna Chrzanowska, córka profesora UJ, historyka literatury polskiej, beatyfikowana w 2018 roku; Maria Wiszniewska, córka właściciela największego składu aptecznego w Krakowie; Joanna Stryjeńska, córka znanego architekta krakowskiego – pełniły nie tylko misję pielęgniarską, ale także społeczną i patriotyczną dla Krakowa i całego kraju. Kończyły szkoły i/lub staże zagraniczne w renomowanych ośrodkach, m.in. w USA, Kanadzie, Francji, Anglii czy Austrii, w ramach stypendiów Fundacji Rockefellera i Amerykańskiego Czerwonego Krzyża. Tworzyły programy nauczania i organizowały kształcenie w Krakowskiej Szkole Pielęgniarek, wykorzystując wzory niemieckie i amerykańskie. Współpracowały z profesorami Wydziału Lekarskiego UJ. Przyczyniały się także do ratowania zdrowia i życia tysięcy ludzi, niosąc pomoc chorym, cierpiącym i potrzebującym żołnierzom oraz ludności cywilnej w czasie powstań śląskich, epidemii chorób zakaźnych, I i II wojny światowej. Epstein za pracę w Austriackim Czerwonym Krzyżu została wyróżniona dyplomem uznania Franciszka Salwatora Habsburga; Chrzanowska, jako twórczyni opieki nad obłożnie chorymi w ich domach – organizatorka tzw. pielęgniarstwa parafialnego – odznaczona została orderem i dyplomem „Pro Ecclesia et Pontifice” – „Zasłużony dla Kościoła i Papiestwa”, nadanym na wniosek Karola Wojtyły przez papieża Pawła VI; Rydlówna otrzymała najwyższe międzynarodowe odznaczenie pielęgniarskie – Medal im. Florence Nightingale.
Narracja ekspozycji pozwala także na ogląd dziejów pielęgniarstwa na poziomie nauczania wyższego, obejmuje zmiany organizacyjne, osiągnięcia naukowe i udział pielęgniarek – nauczycieli akademickich w projektach, konferencjach, organizacjach międzynarodowych. Zgromadzono tu dokumentację dokonań absolwentek i nauczycielek Krakowskiej Szkoły Pielęgniarek, które m.in. redagowały pierwsze podręczniki do nauki pielęgniarstwa, współredagowały pierwsze czasopismo zawodowe, współorganizowały pierwsze zawodowe stowarzyszenie, brały udział w redagowaniu pierwszej ustawy o zawodzie. Dzięki nim na Krakowskiej Szkole Pielęgniarek wzorowały się powstające w Polsce kolejne szkoły dla reprezentantek tej profesji.
Wystawa jest mariażem historii medycyny i pielęgniarstwa ze sztuką. Stanowi memento o odpowiedzialności w zakresie budowania tożsamości zawodowej, która spoczywa na czynnych dziś zawodowo pielęgniarkach, w dobie świata bez granic mających być nie tylko uczestniczkami, ale i twórczyniami międzynarodowego pielęgniarstwa, tak jak przed wiekiem było to udziałem nestorek.
dr hab. Anna Majda, prof. UJ
